"Gầm cao" của bạn có phải một chiếc xe Off-road đích thực?

Vào những năm cuối của thế kỷ 20 khi giá xăng trên thế giới vẫn còn đang ở mức thấp, phân khúc SUV và pickup (gọi tắt là xe gầm cao) thực sự làm mưa làm gió trên thị trường xe hơi nhờ không gian rộng rãi, khả năng vận hành cứng cáp sẵn sàng vượt mọi địa hình. Hơn thế nữa, sở hữu một chiếc xe gầm cao cũng là một cách rất thú vị để những người chủ nhân thể hiện cá tính, lối sống phong trần và đam mê đến với những vùng đất mới của mình.

Những chiếc xe gầm cao dũng mãnh không chỉ đem lại sự thích thú cho người lái, mà còn đối với người xem (Hình ảnh chụp tại giải VOC 2014)

Tuy nhiên, khi phân khúc xe gầm cao ngày càng trở nên bão hòa, giá xăng tăng cao và cả sự suy thoái của nền kinh tế thì thị trường lại xuất hiện một xu hướng mới mà các nhà sản xuất không thể bỏ qua: những vị khách giờ đây muốn những chiếc xe thân thiện hơn, tiện nghi hơn, dễ dàng sử dụng hàng ngày hơn trong khi vẫn giữ lại một vài đặc điểm của xe gầm cao như khả năng lội nước hay vượt qua các đoạn đường kém bằng phẳng.

Điều này đã dẫn đến sự ra đời của một phân khúc xe tương đối mới mang tên gọi “Crossover” – một sự lai tạp giữa những chiếc xe con thông thường với dòng SUV truyền thống. Đối với dòng SUV, bán tải hay xe tải, khung gầm dạng thang là một yếu tố bắt buộc nhằm đáp ứng yêu cầu chở nặng, khả năng vượt địa hình và độ cứng cáp nhất định. Tuy nhiên, dù mang kiểu dáng khá giống một chiếc SUV cỡ nhỏ hoặc cỡ vừa nhưng crossover lại sử dụng khung gầm unibody - vốn ban đầu được chia sẻ từ các dòng xe du lịch (như sedan, coupe, convertible, minivan, v.v.).

Khung gầm dạng thang của một chiếc bán tải. Với loại khung gầm này, nhà sản xuất chỉ cần đặt thân xe trực tiếp lên bộ khung

Bằng cách sử dụng chung khung gầm và hệ dẫn động cho nhiều mẫu xe cùng một lúc như vậy, các hãng xe có thể tiết kiệm được khá nhiều chi phí. Đây là một cách khá hiệu quả để các hãng xe tạo lập ra một phân nhánh mới của thị trường, nằm giữa SUV và xe con – hai phân khúc đã tồn tại từ thời sơ khai của nền công nghiệp ô tô – bên cạnh việc đáp ứng nhu cầu của thị trường. Tuy nhiên, cụm từ “crossover” lại đang bị sử dụng một cách tràn lan và hệ quả tất yếu là ranh giới giữa crossover với SUV cũng đang bị mờ dần đi, thay vào đó, một khái niệm mới được đưa ra thay thế "Softroader".

Hệ khung gầm của Ford Escape - một chiếc "Softroader".

Về cơ bản, nếu so sánh với các dòng xe đường phẳng thông thường (on-road), dù đôi khi được chia sẻ chung khung gầm nhưng các dòng xe Softroad thường vượt hơn một bậc về khả năng vượt địa hình nhờ việc có khoảng sáng gầm xe lớn hơn, vành lốp phù hợp (thường là cứng, có hoa dày, dễ thoát nước hơn), tấm chắn gầm (thường mỏng) và hành trình giảm xóc được tinh chỉnh lại. Tuy nhiên, mục đích chính của những điều này cũng chỉ nhắm tới việc cho phép các dòng xe Softroad thực hiện một số “bài tập” off-road hết sức nhẹ nhàng và chủ yếu giúp giải quyết vấn đề thực trạng giao thông ở các nước đang phát triển. Và cũng chính bởi hướng đến việc di chuyển trong đô thị là chính nên xe Softroad thường không được trang bị tấm bảo vệ gầm đủ cứng cáp và hộp số thường có tỷ số truyền cao hơn nhằm tiết kiệm nhiên liệu. Một số cái tên dễ thấy trong nhóm này như Mazda CX-5, Ford Escape/Kuga, Honda CR-V, Subaru Forester, KIA Sportage, Ford Ecosport, Mercedes-Benz GLA, VW Tiguan, Audi Q1/Q3, BMW X1, Range Rover Evoque...

Trước kia, khung gầm unibody thường được cho là yếu đuối hơn nhưng công nghệ vật liệu, kĩ thuật chế tạo phát triển đã thay đổi quan điểm này.

Mặt khác, dù vẫn có hệ dẫn động bốn bánh toàn thời gian (AWD) với hộp số phụ (transfer case) đơn cấp, các thành phần này của Softroader có tác dụng chính là đảm bảo an toàn cho hành khách trong những tình huống trơn trượt, hơn là giúp họ vượt qua những địa hình khó khăn. Nói một cách khác, những chiếc Softroader chỉ sở hữu một phần diện mạo và tính tiện dụng trong nội thất của SUV, nhưng lại thực dụng và được chau chuốt kĩ càng hơn cho cuộc sống hàng ngày.

Khung gầm unibody của Nissan Pathfinder mới (dưới) khiến chiếc xe có những thay đổi rõ rệt so với đời cũ (trên), vốn dùng khung dạng thang

Trong khi đó, với những chiếc xe Off-roader thực thụ như Hummer, Jeep, Land Rover hay xe bán tải Toyota Tacoma, Ford F-150, các thành phần đều được thiết kế để chịu đựng những điều kiện vận hành khắc nghiệt hơn. Từ hệ truyền động, hệ thống treo, phanh cho đến cả lốp đều được chế tạo để sẵn sàng “lâm trận” cùng chủ nhân. Ngược lại, dòng Softroader thường chỉ có hệ dẫn động AWD cho phép người lái vào cua với nhiều lực bám đường hơn. Mặc dù AWD trên các dòng xe hiện đại ngày nay có thể tối ưu hóa lực bám cả ở tốc độ thấp lẫn cao, chúng không thể nào so sánh được với 4WD của xe gầm cao do thiếu đi hộp số phụ 2 cấp (bao gồm một cấp số chậm, tăng cường lực kéo ở tốc độ thấp). Vì thế, những dòng xe Softroader sẽ thể hiện sự “đuối” khi bạn ép chúng phải trèo đá hay leo dốc có độ dốc lớn. Nói như thế nhưng dĩ nhiên, bạn vẫn có thể mang chiếc Ford Escape hay Honda CR-V của mình đi vào những tình huống off-road như vậy, nhưng trước hết hãy nghĩ tới những tổn thất về mặt cơ khí lẫn thân vỏ có thể xảy ra bởi dòng xe này không được thiết kế chuyên biệt để làm những điều đó. Thực tế, cũng có một số mẫu xe Softroader được trang bị khá tốt để ít nhiều chạm tới ngưỡng của xe Offroad như KIA Sorento hay Subaru Outback chẳng hạn.

Không thể phủ nhận có những hệ thống AWD thực sự tốt như của Subaru, nhưng có lẽ 4WD mới là sự lựa chọn duy nhất của các off-roader

Trong khi đó, Jeep là một trong những nhà sản xuất xe SUV off-road nổi tiếng nhất hiện nay mà một trong những sản phẩm thu hút được nhiều sự chú ý nhất là Wrangler. Phiên bản Wrangler Rubicon được trang bị lốp 31 inch, trục các-đăng và cầu hạng nặng, cùng với cấp số chậm có tỷ số truyền 4,0:1. Hộp số phụ trên những mẫu xe khác của Jeep chỉ có tỷ số truyền là 2,72:1 (tỷ số truyền càng thấp thì giá trị số học của nó càng cao, cho phép huy động được nhiều lực kéo nhất).

Lẽ tất nhiên, để sở hữu được những tính năng off-road như vậy thì khách hàng cũng sẽ phải bỏ ra số tiền không nhỏ. Không chỉ là giá bán ban đầu mà chi phí sử dụng của xe gầm cao thực thụ cũng sẽ cao hơn. Ví dụ, tỷ lệ trục (axle ratio) càng thấp dẫn đến mô-men xoắn sẽ càng cao, song lại khiến động cơ phải hoạt động ở vòng tua cao hơn và từ đó khiến xe tốn nhiên liệu hơn. Không những vậy, những bộ phận hỗ trợ off-road như hộp số phụ, tấm bảo vệ gầm cũng sẽ khiến xe trở nên nặng nề hơn, buộc động cơ phải gồng mình hoạt động hơn. Bù lại, những chiếc SUV và bán tải cao lớn thường được trang bị động cơ V8 hoặc V6 dung tích lớn, dĩ nhiên lại ảnh hưởng tiêu cực tới khả năng "ăn uống" nhiêu liệu.

Tiếng động cơ gầm rú dũng mãnh đã trở thành món ăn quen thuộc tại mỗi giải off-road như VOC

Nếu bạn muốn mua xe để dùng mục đích kéo (tow), có một điều cần lưu ý rằng đối với một số dòng xe, phiên bản 2 cầu (bao gồm cả AWD và 4WD) thường có khả năng kéo thấp hơn so với phiên bản một cầu 4x2. Ví dụ, dòng Toyota Sequoia 2WD có khả năng kéo tối đa 3.265 kg, trong khi đó phiên bản 4WD lại chỉ kéo được 3.175 kg. Điều này là bởi hệ dẫn động 4WD hay AWD có trọng lượng nặng hơn vì cơ cấu phức tạp hơn ở cầu trước và trục các-đăng trước. Nói một cách khác, động cơ ở cả 2 phiên bản cầu sau lẫn hai cầu đều sản sinh mô-men xoắn như nhau, nhưng do nặng hơn nên phiên bản hai cầu sẽ có khả năng kéo thấp hơn. Tuy nhiên, điều này không hoàn toàn đúng với tất cả mọi loại xe và vì thế bạn cần tham khảo kĩ thông số của nhà sản xuất trước khi quyết định để phù hợp với nhu cầu sử dụng.

Dù vậy, một chiếc xe Off-road đúng nghĩa sẽ vẫn cần phải có hệ dẫn động 4x4 trong trường hợp cần kéo theo xe khác hoặc kéo hàng vượt đèo dốc – một điều rất khó khăn với dòng 4x2. Hơn thế nữa, những chiếc xe gầm cao cũng sẽ có khung gầm cứng cáp, giảm xóc chịu tải tốt và hộp số khỏe khoắn, vốn đều là những yếu tố rất cần thiết khi kéo.

Việc phải kéo nhau qua những thử thách khó đã trở thành chuyện "thường ngày ở huyện" với mỗi chuyến off-road (Ảnh: Chi hội Pickup Club)

Như vậy, có thể thấy rằng dù đều thuộc chung một nhóm crossover hay SUV nhưng không có nghĩa mọi chiếc xe đều tương đồng về khả năng chinh phục địa hình. Nếu bạn đam mê kiểu dáng, gầm cao và nội thất rộng rãi của SUV nhưng lại không bao giờ đặt chân tới những vùng đất quá khó đi, hãy lựa chọn những chiếc crossover như Honda CR-V, Mazda CX-5, Kia Sportage, v.v. Mặc dù không thể sánh với xe Offroad thực thụ hay bán tải về khả năng "dã chiến" nhưng những chiếc xe này lại tiết kiệm nhiên liệu hơn, cảm giác lái và tính năng vận hành vượt trội hơn. Chúng cũng thường ... đẹp mắt hơn khi di chuyển trên phố.

Ngược lại, nếu bạn đang kiếm tìm một chiếc xe vừa sở hữu ngoại hình rắn rỏi, vừa có thể đưa bạn tới những vùng xa xôi hiểm trở, hãy chọn một chiếc xe với năng lực off-road đích thực như Toyota Land Cruiser/Prado, Fortuner, Ford Everest hoặc bán tải như Toyota Hilux, Ford Ranger, Nissan Navara. Dù vậy việc vận hành những “chiến binh” này trong phố hàng ngày cũng sẽ có đôi chút khó khăn chưa kể để tận dụng hết khả năng của chúng, bạn sẽ cần nhiều giờ tập luyện và học hỏi.